'Mark Zuckerberg stelt zich hier op als een ordinaire dief'

Boeken gestolen voor AI

Techgigant Meta heeft zijn AI-model getraind met boeken van onder anderen Jeroen Olyslaegers, Dimitri Verhulst, Tom Lanoye en Saskia De Coster. Het bedrijf van Mark Zuckerberg nam de werken uit een Russische piratenbibliotheek.

JOANIE DE RIJKE

'Heeft Meta ook jouw werk gestolen?' Meer dan tweehonderd Nederlandse schrijvers hebben al gereageerd op een campagne van de Auteursbond. Want ja, ook hun werken zijn gestolen door het bedrijf van Mark Zuckerberg om het AI-model Llama 3 te trainen. Van een aantal auteurs staan zelfs tientallen boeken op de lijst van geroofde werken. De Auteursbond verzamelde de meldingen van auteurs en ging in overleg met uitgevers en Europese zusterorganisaties over hoe de boekendiefstal kan worden aangepakt.

De data zijn afkomstig van Library Genesis (LibGen), een piratenbibliotheek die rond 2008 in Rusland werd gecreëerd en uitgroeide tot de grootste ter wereld. Er zitten inmiddels 7,5 miljoen boeken en 81 miljoen wetenschappelijke artikelen in. Het merendeel betreft auteursrechtelijk beschermd werk dat iedereen gratis kan downloaden zonder enige vergoeding voor de schrijver.

De bal ging aan het rollen toen het Amerikaanse culturele tijdschrift The Atlantic erin slaagde de lijst met gestolen werk te bemachtigen en eind maart publiek maakte. Iedereen kan checken welke auteurs erop staan. Ook heel wat Belgische schrijvers vinden er hun werk terug.

"Ik was verbijsterd", reageert Dimitri Verhulst. "In het Nederlands staat mijn hele oeuvre er volledig in, inclusief recent werk als Bechamel Mucho. Plus alles wat van mij verschenen is in het Engels, Frans en Duits en nog een Servische vertaling en iets Hongaars geloof ik."

Het is naïef om te denken dat dit nooit zou gebeuren, stelt de schrijver. "Pirate Bay bestaat bijvoorbeeld al heel lang voor films. Maar er is een ethisch verschil: bij Pirate Bay zijn het mensen die zelf beslissen dat de diefstal gerechtvaardigd is want ze delen onderling hun materiaal. Bij Meta gaat het om een AI-generator die bijna autonoom op het net zoekt naar romans en ze vervolgens in een virtuele bibliotheek duwt."

Jeroen Olyslaegers staat vijf keer op de lijst. Dat innovatie in kapitalisme vaak uitdraait op diefstal, stelt hij vast. "Hoe groter de diefstal, hoe kleiner de kans dat het diefstal wordt genoemd. Als kunstenaar ben ik gefascineerd door AI, maar ik besef heel goed dat er zich een dief in het huis heeft genesteld die we voordien nooit zouden hebben aanvaard. Diefstal wordt meteen genormaliseerd uit naam van het gemak."

Van de Nederlandse auteur Tommy Wieringa zijn er vijfentwintig werken terug te vinden op de lijst. Ook hij is verrast. "Het is pure diefstal en er valt nauwelijks tegen op te treden, behalve op de lange termijn. Mark Zuckerberg stelt Europa verantwoordelijk voor censuur bij controle op zijn datasystemen, terwijl hij zich tegelijkertijd opstelt als een ordinaire dief. Ik vind het erg dat we voortdurend zelf grondstof zijn voor systemen die ons proberen te gronde te richten en creativiteit willen imiteren zonder zelf creatief te zijn. Het is cultureel kolonialisme; in alle opzichten boosaardig en verwijtbaar."

In Londen verzamelden schrijvers zich vorige week bij een kantoor van Meta in King's Cross voor een demonstratie tegen het gebruik van de LibGen-database om AI-modellen te trainen. Uit documenten van een Amerikaanse rechtszaak blijkt dat Zuckerberg toestemming gaf voor het gebruik van de gegevens.

'Illegaal en schokkend'

De voorzitter van de Britse Auteursvereniging Vanessa Fox O'Loughlin noemt de praktijken van Meta "illegaal, schokkend en volkomen verwoestend voor schrijvers". Het schrijven van een boek kan een jaar of langer duren, betoogt ze. "Meta steelt boeken, zodat zijn AI creatieve inhoud kan reproduceren, wat mogelijk betekent dat diezelfde auteurs uit de markt worden geduwd."

De verkoopcijfers in het boekenvak zitten al jaren in dalende lijn. "En dan komt dit er bovenop", stelt Verhulst. "Ik vraag geen subsidies, ik ben een zelfstandige die zichzelf al een jaar of vijfentwintig probeert te bedruipen. Dat lukt godzijdank tot nu toe, maar het is ieder jaar steeds meer met dichtgeknepen billen."

"Mijn laatste boek staat ook op de lijst", zegt Matthijs De Ridder, auteur en voorzitter van de Vlaamse Auteursvereniging. "We onderzoeken nu of we ons kunnen aansluiten bij andere auteursbonden, want het is duidelijk dat je vrij diepe zakken nodig hebt om een zaak tegen een gigant als Meta te beginnen."

De European Writers Council heeft al eerder actie gevoerd bij Europese politici en dat weegt wel op de discussie rond de wetgeving, weet De Ridder. "Maar het is niet genoeg. Telkens gebeurt er weer iets nieuws. Zo denkt de regering in het Verenigd Koninkrijk momenteel na over een eventuele versoepeling van de auteursrechtenwetgeving om AI toch maar de vrije hand te geven."

In de praktijk moet het er straks op neerkomen dat Meta auteurs gewoon betaalt als er gebruik wordt gemaakt van hun teksten, door middel van een redelijke vergoeding.

"Daarnaast is het belangrijk dat er een morele campagne wordt opgezet", vindt De Ridder. "Hopelijk sluiten, naast auteursbonden, ook gerenommeerde auteurs aan, en alle muzikanten, filmmakers, enzovoort. Want het gaat om meer dan alleen teksten. De eerste stap is het besef dat er echt iets aan de hand is. De gevolgen van de vrijheid die AI momenteel krijgt, zijn veel verstrekkender dan de meeste mensen beseffen. We moeten de Europese politiek dringend wakker schudden."